N Radio Gherdëina jëunn cun Romina
I prim ades trëi ani de esperienza pra l radio ladin per la jëuna de Sëlva. Na ntervista

L radio ie n mesun plu o manco cënt ani vedl, ma che muessa sambën se adaté ala tendënzes y ai mudamënc che l ie tla storia. Radio Gherdëina ie nasciù ala fin di ani ‘70: n radio nia “mé” per Gherdëina, ma per duta la Ladinia, cun cuntribuc te duta trëi la rujenedes, danter ladin, talian y tudësch.

Romina, posses’a te prejenté n curt?
Ie son Romina Plancker, é 24 ani y sté te Sëlva. Mi genitores ie Sonia Demetz y Marco Plancker da Larjac. Son cunlauradëura de Radio Gher¬ dëina da belau trëi ani incà.

Co ie pa stat ti percus de stude?
Do la scola mesana sons jita a studië rujenedes tla scola auta Marcelline a Bulsan. Iló éi abù l’ucajion de pudëi fé lezions te bën set rujenedes: tudësch, talian, nglëisc, spanuel, franzëus, rus y latin.
Leprò ovi sambën l ladin, che vën rujenà da mé a cësa. Da dedò me éi tëut n ann te chël che é laurà mpue y son nce jita trëi mënsc alalongia te na scola tla Ruscia per miuré mi cumpetënzes te chëla rujeneda.

Co ies’a pona ruveda pra l mond dl jurnalism?
Ntan chël ann do l ejam de maduranza éi mpue cialà online cie che ësse pudù fé. Ma l ie stat mi pere a me dì de chësc curs de furmazion per l jurnalism dla televijion che l ova udù. L se tratova de n curs de n ann tla “Bayerische Akademie für Fernsehen”. É tëut la dezijion de jì a fé chësc curs. Iló éi mparà dl dut: l lëur da redadëura, ma nce co lauré cun la videocamera, co fé y taië n film y truep d’auter. Tres chësta esperienza é nce cunesciù truepa jënt. Son for stata a cuntat cun jënt dla televijion, ajache la scola ie propi daujin a truepa cëses de produzion dla televijion tudëscia, y nsci sons suvënz nce jic a ti cialé a vel’ dinamica de chësc lëur. Do n ann éi pona fat duc i ejams y é giapà l diplom.

Pona iel ruvà Radio Gherdëina?
Sci, propi l di dl ultimo ejam me ài cherdà su. I ova debujën de na usc nueva do che Martina Rier ie jita a lauré pra la Rai a Bulsan, y i savova che ie ove fat chësc curs. L ie stat n mumënt da rì per mé, canche i me à fat chësta pruposta. Chësc ajache canche fove pitla, fovi for na ciaculona. La maestres y i maestri dijova che ciaculove “sciche n radio” y la jënt dijova datrai per n da rì che pudësse n di lauré te chësc ciamp. A mi me à la rujeneda for sapù zeche de bel, nce se dé ju cun l’atualità y sté a cuntat cun la jënt. Nscila éi pona scumencià.

Co ie pa stat l prim mpat?
Naturalmënter ne n’iel nia saurì a ruvé ite te n valguna tematiches cun chëles che n se à magari mei tan dat ju dant. Nscila iel per mé per ejëmpl suvënz nce stat da jì a fé na nrescida tl internet per vel’ ntervista. N gran de gra ti va tlo dessegur a mi colegh Fabian Rabanser, che à abù gran pazienza cun mé a me nsenië truepa dinamiches. Canche ove vel’ dumanda, me àl for judà. Chëi elemënc tecnics coche per ejëmpl l tonn dla usc, chëi mpèren sambën cun l tëmp y l’esperienza. Tl scumenciamënt fòvel per mé nce scialdi mpurtant a savëi la prima minonghes dla jënt che scota su n con’ de chësta usc nueva tl radio. Suvënz à zachei cherdà su y dat n feedback, y chësc me à dat na gran mutivazion per fé inant y miuré.

Ciun ie pa ti raport cun la rujeneda ladina?
A cësa éi for rujenà gherdëina. Muesse dì che mi genitores me à bën nsenià n bon ladin. Nce a scola me éi for fat saurì cun la rujeneda, dal pont d’ududa gramatichel y ortografich ne n’éi mei abù deficulteies. Povester ie chësta nce stata na mi fertuna. Canche son jita a fé la scola auta a Bulsan, éi mpue perdù la forma scrita dl ladin, y nsci éi datrai nce ulù scrì vel’ articul per La Usc di Ladins.
Tres l lëur tlo pra Radio Gher¬ dëina possi śën me dé ju deplù cun l ladin. Per miuré éi nce scutà su y abadà a coche mi cunlauradëures rejona, é liet deplù La Usc di Ladins y cialà deplù la televijion per ladin.

Per finé via, co vëijes’a tu l mond dl podcast?
Cun l svilup dla tecnologia iel dessegur n format che sarà for plu y plu tl daunì. L ie da mé ora nce saurì, ajache n possa for scuté su canche n à dl’aurela. L ie plu flescibltà, sce n uel dì nscila, n ne n’à degun terminn. Te n mond te chël che n à tan puecia dl’aurela, se tulons magari chëla ëura da sëira, y iló ulons sambën se crì ora y scuté su zeche che nes nteressea.
Sce l podcast sarà te mi daunì ne n’éi a dì la urità mei pensà do tan avisa. Ma n va pu for inant cun l svilup: sce l sarà n di mé plu l podcast coche format, pona jiràn bën i vares cun i autri, cun l mond, y n se adaterà.

[Bruno Maruca]