Gregor Prugger: na seva dla scultura ladina
Na ntervista al artist de Gherdëina: danter lën, emuzions y daunì

Gregor Prugger ie chersciù su te na familia che se à dat ju cun y per l’ert. La natura faszinënta, la pascion y l amor per l’ert, se tol Prugger nsci pea dala nfanzia ala junëza y pona per l rest de si vita.

L artist ie nasciù tl 1954 a Urtijëi, ulache l sta mo ncuei. L ne à nia metù ora si lëures “mé” te Gherdëina y te Südtirol, ma nce oradecà, danter l auter Viena, Milan, Colorado, Turic/Zürich, Ferrara, Lecce, Minca, Paejes Basc, Treviso y Firenze. “Si” material ie l lën, tla tradizion dla valeda de Gherdëina, dantaldut danter scultures y reliefs. Cie uelel pa dì vester n scultëur te chësta valeda tradiziunalmënter tan rica dal pont de ududa artistich y artejanel? On purvà a ntënder miec chësta realtà tres n valguna dumandes a Gregor Prugger.

Co ie pa nasciù y co se à pa svilupà Vosc lëur tla scultura?
Ie son belau nasciù te na berstot. Bele da pitl insù sons stat truep tla berstot de mi pere, scultëur (Gilo Prugger, ndr.), ulache é cialà pro y ulache me é for tripà y é mparà a ziplé. Do la Scola d’Ert a Urtijëi y l’Academia d’Ert a Firenze, sons mo jit n valgun ani te berstot per mparé l artejanat dan jì sun mi streda.

Ve udëis’a Vo spezialisà te un n ciamp o sëis’a plu un che proa plu gën mpue dl dut?
Ne é mei ulù me spezialisé te vel’ stil o vel’ ciamp. Me dé ju cun d’uni sort de manieres per dì ora chël che é tl cë. Per fé chësc me jovi dassënn dl artejanat che é mparà te Gherdëina.

Vo laurëis cun l lën, ma nce cun d’autri materiai?
Le tole bën dantaldut l lën, ma datrai nce d’autri materiai. L vën for a dì cie che ue fé.

Ciuldì ie pa l lën tan mpurtant per Vo?
Ajache l lën ie na materia viva y perchël dàl propi truepa pusciblteies. L ie pu n grumon de sortes de lën. Sce n cajo che la ne buta nia a crië zeche, pòssen for mo sciaudé la stua limpea. Sëuraprò, ie l lën zeche che crësc for inò do.

Ciuna mpurtanza à pa l’ert te Vosta vita?
L’ert fej ora na gran pert de mi vita, di y nuet me dàla da cë. Ne son nia bon de sté zënza. L ie mi lëur y mi pascion, cun de beliscimi mumënc, ma nce cun patimënc.

Y ciuna ratëis’a che la pudëssa avëi tla vita da uni di de na persona che ne viv nia l’ert te na maniera tan direta?
Uni persona adrova l’ert te si maniera per viver, nce sce la ne se rënd nia cont de chësc. Nce sce zachei ne se dà nia ju cun l’ert, àla cosses che ti dij velch y cosses che ti dij demanco. Sce n ubiet rejona cun té, àl bele da nfé cun l’ert. Sambën, plu che te des ju y plu che te ves sot ala cossa.

Ie pa l’ert per Vo persunalmënter pona velch che jëis a crì plu ti mumënc de cuntentëza o te chëi de melcuntentëza?
Te tramedoi mumënc me vëniel da dì velch tres l’ert. L ie sciche scrì o fé mujiga.

Per finé via, co udëis’a l daunì dla scena dla scultura te Gherdëina?
Tlo iel mpue da spartì ert y artejanat, nce sce chësta spartizion ie for ria da fé. L ziplé te Gherdëina ne l’à nia tan bona, l mancia chi che vën do y nscila manàcien de rumpì la ciadëina. Nëus on al didancuei te Gherdëina de plu artisć che se à fat n inuem oradecà, plu che ti ani passei y chisc à belau duc scumencià dal artejanat y perchël ti éi bën crëta al daunì.

Nsciuma, Gregor Prugger ie chësc y mo truep d’auter. Na cunzentrazion de emuzions che va ite y ora nia mé ma dantaldut tres l’ert, tres chël che l cunësc da na vita incà, ma che l uel for mo cunëscer miec per purvé a ressolver si misteres y purvé a capì si natura cumplicheda. N raport de na vita cun l lën, chël material che l mond artistich y artejanel de Gherdëina porta inant cun stolz te si lëures, da cater seculi incà y mo inant, auzan ora la natura artistica che viv te vel’ maniera te chësta valeda ladina, de gra a si tradizion, istruzion, cultura y mentalità – sambën nce economica, che ne dëssa nia unida ududa ite te na maniera mé negativa te de tei cuntesć.

[Bruno Maruca)